Khi nói đến phân, ai cũng nghĩ đó chỉ là loại chất thải hôi hám, thậm chí mong muốn nó biến mất càng sớm càng tốt mà không cần quan tâm đến nó. Nhưng ít ai biết được, phân được xem là một trong những công cụ cung cấp cho bạn những thông tin tương đối chính xác về tình trạng tiêu hóa và sức khỏe tổng quát của cơ thể.
Phân được tạo ra từ chất cặn bã của các loại thực phẩm đã được tiêu hóa, protein, vi khuẩn, muối và một số chất giải phóng ra từ ruột non. Phân của mỗi người có những đặc điểm khác nhau. Để đánh giá tình trạng phân có được bình thường hay không, có một số quy tắc chung để chúng ta dễ đánh giá. Phân được xem là bình thường khi bạn có thể đi hết một lần vào buổi sáng, hình dạng thuôn dài, có màu nâu nhạt do chứa Bilirubin - một hợp chất sắc tố được hình thành từ sự phân hủy các tế bào hồng cầu trong cơ thể, ít mùi, dễ dội nước, không dính vào bồn cầu, không tan rã và cùng màu với một loại thực phẩm đã sử dụng.
Tính chất phân
Hình dạng của phân phụ thuộc vào thời gian lưu động trong đại tràng, đây cũng chính là thước đo quan trọng để đánh giá tình trạng táo bón. Nói về hình dáng của phân, các chuyên gia sức khỏe thường sử dụng biểu đồ phân loại Bristol để đánh giá.
Biểu đồ này chia hình dáng của phân thành 7 loại:
- Loại 1: Phân có hình tròn nhỏ, từng cục rời rạc, lổn nhổn như hòn bi. Khi đại tiện có cảm giác khó rặn ra. Phân loại này có nghĩa là bạn đang bị táo bón, cần phải bổ sung thêm trái cây và rau trong khẩu phần ăn
- Loại 2: Phân lợn cợn, có hình dạng dài gồm nhiều cục nhỏ gom lại. Không nghiêm trọng nhưng đây vẫn là dạng phân được đánh giá là táo bón.
- Loại 3: Phân có hình giống xúc xích, nhưng có vết nứt trên bề mặt. Đây là điều bình thường, nhưng bạn vẫn phải bổ sung thêm nước.
- Loại 4: Phân có hình dạng dài, bề mặt mịn. Đây được đánh giá là dạng phân tốt và bạn nên duy trì tính chất phân này trong mỗi lần đại tiện.
- Loại 5: Nhỏ giống loại 1, nhưng mềm và dễ tống ra hơn. Dạng phân này cho thấy bạn đang bị thiếu chất xơ và nên bổ sung chất xơ vào chế độ ăn của mình.
- Loại 6: Phân nhão, nhầy. Dạng phân này lại hơi mềm quá và có thể là dấu hiệu của tình trạng tiêu chảy nhẹ. Bạn hãy cố gắng uống nhiều nước và bổ sung chất điện giải để cải thiện tình trạng này.
- Loại 7: Phân lỏng hoàn toàn, không có bất cứ cấu trúc nào cứng. Nói cách khác, bạn đang bị “tào tháo đuổi” (tiêu chảy). Phân đang di chuyển qua hệ tiêu hóa quá nhanh và không được đánh giá là phân tốt.
Màu sắc của phân có ý nghĩa gì?
Cũng như kích thước và độ đặc, màu sắc của phân có thể là một tín hiệu hữu ích để báo động những gì đang diễn ra trong cơ thể. Vì vậy, hãy thường xuyên để ý đến chúng để có cách khắc phục kịp thời.
Tiến sĩ Monica Borkar - Bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa của Đại học NorthShore, HealthSystem ở Glenview, Illinois (Mỹ) cho biết “những thay đổi về màu sắc của phân bị ảnh hưởng bởi thức ăn mà chúng ta ăn vào, và thường không có gì đáng lo ngại. Tuy nhiên, có một số trường hợp là nguy hiểm”.
Dưới đây là một số khả năng liên quan đến màu sắc qua chất thải của bạn:
* Màu xanh lá cây
Nguyên nhân khiến phân có màu xanh lá cây thường là do bạn ăn quá nhiều rau hoặc thực phẩm có màu xanh như rau bina, cải xoăn, bông cải xanh…
.png)
Ngoài nguyên nhân nhân này thì phân có màu xanh lá cũng có thể là do các thói quen ăn uống như bạn ăn quá nhiều một lần hoặc ăn thức ăn khó tiêu, khiến quá trình tiêu hóa diễn ra quá nhanh, dịch mật không kịp chuyển hóa từ màu xanh lá cây sang vàng nâu nên khiến phân có màu sắc bất thường.
Khi đã loại trừ những nguyên nhân ăn uống, hãy nhìn phân đoán bệnh từ màu sắc có phần ít gặp này. Cụ thể, đây rất có thể là dấu hiệu nhiễm trùng, chẳng như vi khuẩn Salmonella, Giardia (một loại ký sinh trùng sống dưới nước) và norovirus. Hoặc cũng có thể là dấu hiệu mắc các bệnh lý về tiêu hóa như bệnh Crohn, bệnh Celiac, hội chứng ruột kích thích hay viêm loét đại tràng…
* Màu vàng
Tiến sĩ Jacqueline Wolf, bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa tại Trung tâm Y tế Beth Israel Deaconess ở Boston (Mỹ), cho biết nếu bị tiêu chảy, phân có thể có màu vàng hoặc hơi xanh. Điều này rất thường gặp trong các trường hợp tiêu chảy do nhiễm trùng, bệnh Celiac hoặc đơn giản chỉ là do căng thẳng hoặc lo lắng. Khi quá trình tiêu hóa diễn ra quá nhanh, phân sẽ không có thời gian để thành khuôn cũng như chuyển về màu nâu sẫm vốn có.
Phân màu vàng cũng có thể do chất béo dư thừa trong chế độ ăn uống và có thể là tác dụng phụ của chế độ ăn ít tinh bột. Đặc biệt nếu phân trơn nhầy, mùi như trứng ung, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo bạn đang mắc phải các bệnh lý về tuyến tụy hoặc các bệnh cản trở sự hấp thu chất béo, chẳng hạn nhiễm Giardia, một loại ký sinh trùng có thể gây tiêu chảy, vàng da, sốt…
Ngoài các nguyên nhân về bệnh lý thì cũng giống như tình trạng phân có màu xanh, phân có màu vàng cũng có thể là do bạn ăn nhiều các thực phẩm có màu vàng hoặc cam như cà rốt, nghệ, khoai lang…
* Màu đỏ
Bạn nên thận trọng khi nhìn phân đoán bệnh trong trường hợp này. Vì phân màu đỏ thường xuất phát từ những nguyên nhân đáng lo.
Tuy nhiên, trước khi nghĩ đến các bệnh lý thì bạn hãy rà soát lại chế độ ăn. Bởi nếu ăn nhiều các thực phẩm có màu đỏ như cà chua, củ dền, xôi gấc, thanh long đỏ… thì rất có thể đây chính là “thủ phạm”.
.png)
Còn nếu chế độ ăn không có những thực phẩm kể trên thì phân có màu đỏ tươi hoặc đỏ sậm có thể là dấu hiệu chảy máu từ đường tiêu hóa của các bệnh lý, như: Bệnh trĩ, nứt hậu môn, viêm ruột (IBD) , polyp đại tràng hoặc ung thư đại tràng.
* Màu đen
Phân có màu đen cũng có thể khiến nhiều người hoảng sợ. Thế nhưng, đôi khi, tình trạng này có thể chỉ là do ảnh hưởng của việc dùng thuốc Pepto-Bismol là loại thuốc thường khiến phân có màu sẫm, ngoài ra còn có thể là do thuốc bổ sung sắt hoặc đơn giản là do bạn ăn nhiều quả việt quất. Phân thường thành khuôn và không có mùi khó chịu.
Tuy nhiên, nếu bạn không dùng thuốc mà phân có màu đen thì đây có thể dấu hiệu xuất huyết từ thực quản, dạ dày hoặc ruột non. Khi gặp phải tình trạng này, máu sẽ trộn lẫn với dịch tiêu hóa và khiến phân có màu đen. Phân thường sệt, màu đen bóng như hắc ín, nhầy dính, có mùi rất khó chịu.
* Màu xám, trắng hoặc bạc
Có thể là do dùng một lượng lớn thuốc cầm tiêu chảy bismuth subsalicylate và các thuốc chống tiêu chảy khác. Ngoài lý do này thì phân có màu trắng còn có thể là do gan không tạo đủ mật hoặc ống mật có thể bị tắc nghẽn do sỏi hoặc khối u khiến mật không vào được ruột non.
.png)
Hiện tượng này cũng rất thường gặp ở những người bị viêm gan hoặc xơ gan, bệnh lý huyết học gây tán huyết. Nếu gặp phải tình trạng này, bên cạnh việc phân có màu trắng thì bạn còn có thể có các triệu chứng như sốt, buồn nôn, ngứa và vàng da, vàng mắt.
Làm thế nào để có hệ tiêu hóa khỏe mạnh?
Nếu bị táo bón, hãy ăn nhiều rau vì lượng chất xơ trong rau (20 - 25g) sẽ giúp bạn đi cầu dễ hơn. Đặc biệt hơn là chú ý cung cấp đủ nước cho cơ thể vì giúp bôi trơn thành ruột, đồng thời làm phân mềm hơn, từ đó dễ dàng thải ra ngoài.
Cơ thể suy giảm sức đề kháng do loạn khuẩn. Các vi khuẩn có lợi không đủ “lực lượng” để giúp hệ thống miễn dịch được duy trì. Hai phần ba hệ thống miễn dịch nằm ở đường ruột. Chính vì vậy, bổ sung các lợi khuẩn đường ruột (vi khuẩn có lợi) có vai trò quan trọng quyết định đến tình trạng sức khỏe của cơ thể.
